โรคไตวายเรื้อรังทำให้การทำงานของไตเสื่อมลง ส่งผลต่อการกรองของเสียออกจากร่างกาย ดังนั้นการรับประทานอาหารและการใช้ชีวิตที่เหมาะสม รวมถึงการได้รับสารอาหารที่จำเป็นอย่างเพียงพอ จึงมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อประสิทธิภาพของการรักษา บทความนี้นำเสนอข้อมูลเกี่ยวกับการรับประทานอาหารที่เหมาะสมสำหรับผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรังก่อนการล้างไต และแนวทางในการจัดทำเมนูอาหารที่เหมาะสม
1. หลักการด้านโภชนาการสำหรับผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรังก่อนการล้างไต
โรคไตวายเรื้อรังเกิดจากความผิดปกติของโครงสร้างหรือการทำงานของไตที่กินเวลานานกว่า 3 เดือน ซึ่งส่งผลเสียต่อสุขภาพ มีประชากรประมาณ 10-13% ที่ป่วยเป็นโรคนี้ หลักการด้านโภชนาการสำหรับผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรังก่อนการล้างไต มีดังนี้:
- โปรตีน: บริโภคประมาณ 0.6-0.8 กรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม/วัน ปริมาณโปรตีนที่เหมาะสมจะแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับความรุนแรงของโรค ควรเลือกบริโภคโปรตีนที่มีคุณภาพสูง เช่น ปลา ไข่ เนื้อสัตว์ไม่ติดมัน นม การลดโปรตีนในอาหารช่วยชะลอการลุกลามของโรคไปสู่ภาวะไตวายเรื้อรังระยะสุดท้าย
- พลังงาน: ควรได้รับพลังงานประมาณ 35-40 กิโลแคลอรี่/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม/วัน
- ไขมัน: บริโภคไม่เกิน 30% ของพลังงานทั้งหมดที่ได้รับต่อวัน
- ฟอสฟอรัส: ควรได้รับประมาณ 300-600 มิลลิกรัม/วัน
- แคลเซียม: ควรได้รับประมาณ 900-1200 มิลลิกรัม/วัน
- โซเดียม: ควรได้รับประมาณ 1000-2000 มิลลิกรัม/วัน ขึ้นอยู่กับระดับของอาการบวมน้ำและความดันโลหิต
- เหล็ก: ควรได้รับธาตุเหล็กเสริม หากผู้ป่วยรับประทานอาหารมังสวิรัติหรืออาหารที่มีโปรตีนต่ำ
- โพแทสเซียม: ควรได้รับประมาณ 2000-3000 มิลลิกรัม/วัน หากมีระดับโพแทสเซียมในเลือดสูง อาการบวมน้ำ หรือปัสสาวะน้อย ควรจำกัดโพแทสเซียมไม่เกิน 1000 มิลลิกรัม/วัน ไม่ควรดื่มน้ำแกงมากเกินไปในระหว่างมื้ออาหาร เนื่องจากมีโพแทสเซียมสูง
- วิตามิน: ควรได้รับวิตามินที่ละลายในน้ำ เช่น วิตามินบี วิตามินซี หากผู้ป่วยมีอาการของโรคกระดูกหรือภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานเกิน อาจเสริมวิตามินที่ละลายในไขมัน เช่น วิตามินดี3
- เกลือ: ควรจำกัดปริมาณเกลือในการปรุงอาหาร
- น้ำ: ควรรักษาสมดุลของน้ำเข้าและน้ำออกจากร่างกาย
2. อาหารที่ผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรังก่อนการล้างไตควรรับประทาน
อาหารที่ผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรังก่อนการล้างไตควรรับประทาน ได้แก่:
อาหารประเภทแป้งที่มีโปรตีนต่ำ เช่น เส้นหมี่ วุ้นเส้น ข้าวขาว เผือก มันเทศ เส้นก๋วยเตี๋ยว ผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรังมักมีโรคเบาหวานร่วมด้วย ดังนั้นผู้ป่วยควรเลือกรับประทานอาหารที่มีดัชนีน้ำตาลต่ำหรือปานกลาง
อาหารประเภทโปรตีนคุณภาพสูง ปริมาณโปรตีนที่เหมาะสมขึ้นอยู่กับความรุนแรงและระยะของโรคไต
น้ำมันพืช เช่น น้ำมันงา น้ำมันถั่วเหลือง น้ำมันมะกอก
ผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรังระยะแรกสามารถรับประทานผักและผลไม้ได้หลากหลาย สำหรับผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรังที่มีโรคเบาหวานร่วมด้วย ควรเลือกผลไม้ที่มีดัชนีน้ำตาลต่ำ
เลือกอาหารที่มีปริมาณโซเดียมต่ำ
3. อาหารที่ผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรังก่อนการล้างไตควรหลีกเลี่ยง
อาหารที่ผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรังก่อนการล้างไตควรหลีกเลี่ยง ได้แก่:
- อาหารที่มีโพแทสเซียมสูง เช่น แก้วมังกร อะโวคาโด ลูกพรุน ผักใบเขียว เช่น ผักบุ้ง ผักกวางตุ้ง ถั่วต่างๆ
- ผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรังที่มีโรคเบาหวานร่วมด้วย ควรหลีกเลี่ยงอาหารที่มีดัชนีน้ำตาลสูง เช่น มันฝรั่ง ขนมปังขาว
- อาหารที่มีไขมันเลว ไขมันอิ่มตัว และคอเลสเตอรอลสูง เช่น เนย เครื่องในสัตว์
- อาหารที่มีฟอสฟอรัสสูง เช่น ไข่แดง เนื้อวัว ถั่วเหลือง
- อาหารแปรรูปที่มีโซเดียมสูง เช่น ปลาแห้ง ขนมปังกรอบ มันฝรั่งทอด
- การดื่มน้ำมากเกินไปอาจทำให้ร่างกายบวมน้ำมากขึ้น และควบคุมความดันโลหิตได้ยากขึ้น ดังนั้นจึงควรจำกัดปริมาณน้ำที่ดื่ม นอกจากนี้ ผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรังระยะแรกมักปัสสาวะบ่อย โดยเฉพาะในเวลากลางคืน ทำให้เกิดอาการนอนไม่หลับได้
4. ประโยชน์ของโภชนาการต่อผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรังก่อนการล้างไต
โภชนาการที่เหมาะสมมีประโยชน์ต่อผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรังก่อนการล้างไต ดังนี้:
- ช่วยรักษาการทำงานของไต
- ยืดระยะเวลาการล้างไตให้นานขึ้น
- ลดความเสี่ยงของภาวะแทรกซ้อนจากโรคไตวายเรื้อรัง
- ชะลอการลุกลามของโรคไปสู่ภาวะไตวายเรื้อรังระยะสุดท้าย
- เพิ่มคุณภาพชีวิตของผู้ป่วย
- ป้องกันและรักษาภาวะทุพโภชนาการ
- ควบคุมความผิดปกติของการเผาผลาญ
การรับประทานอาหารเป็นส่วนสำคัญในการรักษาผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรัง ช่วยชะลอการดำเนินโรคไตวายเรื้อรังได้อย่างมีนัยสำคัญ ดังนั้น เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพของการล้างไต ผู้ป่วยควรสร้างนิสัยการรับประทานอาหารที่เหมาะสม
